Nurfarhani Uma Binti Abdullah lwn Muhammad Noor Manoranjan Bin Abdullah

Nama Kes: Nurfarhani Uma Binti Abdullah lwn Muhammad Noor Manoranjan Bin Abdullah

Rujukan: (2007) JH 281

Mahkamah: Mahkamah Rayuan Syariah Pulau Pinang

Hakim: Datuk Haji Ibrahim Bin Lembut, HMRyS, Dato’ Haji Muhamad Asri Bin Haji Abdullah, HMRyS, dan Tuan Haji Abu Bakar Bin Ahmad, HMRyS)

Tarikh keputusan: 5 Jamadilakhir 1428 bersamaan 20 Jun 2007

Peguam Syarie: Perayu diwakili oleh Tetuan Dasuki & Co.

Responden diwakili oleh Tetuan Arizal Jailani & Co.

Rujukan statut: - Enakmen Pentadbiran Agama Islam (Negeri Pulau Pinang) 2004, seksyen 67, dan 70

- Enakmen Tatacara Mal Mahkamah Syariah (Negeri Pulau Pinang) 2004, seksyen 5, 49, 121, dan 139

Rujukan kes: Mohd Radzi bin Haji Che Daud lwn. Khadijah Yaakob, [2002] 15 (ii) JH 149.

Noraini Hanipah lwn. Nasruddin Shah Bhagjit bin Abdullah, [2007] 23(i) JH 73.

Pendakwa Syarie, Negeri Sembilan lwn. Jaafar bin Sudin dan Seorang Lagi [1991] 7(ii) JH 253

Pendakwa Jenayah Kelantan lwn. Haji Abdul Rajab dan Lain-lain [1984] 5(i) JH 138

Keputusan: Rayuan diterima.

Ringkasan Fakta Kes:

Perayu dan Responden telah berkahwin pada 21-10-2001. Mereka dikurniakan seorang anak perempuan (Sharisha) yang dilahirkan pada 14-01-2004.

Responden (asalnya Plaintif) telah memfailkan hak penjagaan ke atas Sharisa. Y.A. Hakim Bicara Mahkamah Tinggi Syariah telah meneruskan prosiding perbicaraan dan teleh membuat keputusan dengan ketidakhadiran Perayu (asalnya Defendan) berdasarkan sek. 121 (1) (b) Enakmen Tatacara Mal Mahkamah Syariah (Pulau Pinang) 2004 dan Mahkamah telah mengeluarkan perintah pada 28-04-2005 dengan memberi hak penjagaan kepada Responden manakala hak lawatan pada hari Sabtu dan Ahad setiap minggu diberikan ke atas Perayu.

Perayu telah tidak berpuas hati atas keputusan tersebut dan telah memfailkan notis rayuan ke Mahkamah Rayuan Syariah pada 11-05-2005.

Isu Undang-undang:

Apakah prosedur, beban dan tahap pembuktian yang perlu dinilai oleh Mahkamah dalam membuat sesuatu keputusan di dalam sesuatu kes perbicaraan dengan ketidakhadiran Defendan?

Alasan Penghakiman (Disediakan oleh Dato’ Haji Muhamad Asri bin Haji Abdullah, HMRyS):

Peruntukan yang relevan tentang perbicaraan tanpa kehadiran Defendan ialah sek. 121(1)(b) Enakmen Tatacara Mal Mahkamah Syariah (Negeri Pulau Pinang) 2004, yang antara lain memperuntukkan bahawa jika Defendan tidak hadir, Mahkamah boleh, tertakluk kepada bukti penyampaian wajar, mendengar dan memutuskan tindakan tersebut, dengan syarat Mahkamah hendaklah terlebih dahulu memerintahkan Plaintif supaya mengangkat sumpah istizhar. Satu lagi alternatif ialah, Mahkamah boleh memerintahkan penangguhan kes.

Seterusnya Mahkamah meneliti dokumen bagi memastikan penyampaian wajar telah dilakukan oleh Plaintif ke atas Defendan. Mahkamah mendapati bahawa tiada bukti penyampaian saman atau bukti keengganan penerimaan oleh Defendan dinyatakan dalam afidavit penyampaian Plaintif. Mahkamah memutuskan bahawa penyampaian wajar telah gagal dilakukan oleh Plaintif.

Isu seterusnya ialah isu sumpah Istizhar yang sepatutnya dibuat oleh Plaintif kerana Plaintif memohon perbicaraan tanpa kehadiran Defendan. Isu ini langsung tidak disentuh dalam alasan penghakiman Y.A. Hakim Bicara Mahkamah Tinggi dan ini adalah satu khilaf yang nyata berdasarkan undang-undang keterangan Islam.

Mahkamah merujuk kepada pendapat Ibnu al-Qayyim al-Jawziyyah dalam kitabnya al-Turuq al-Hukmiyyah Fi al-Siyasah al-Syar’iyyah yang menyatakan bahawa sumpah istizhar telah disepakati oleh jumhur ulama kerana ianya merupakan sumpah yang dilakukan oleh orang yang mendakwa atas permintaan hakim untuk menolak tohmah terhadapnya selepas ia mengemukakan dalil dan keterangan yang diperlukan dalam sesuatu dakwaan. Ia merupakan penyempurnaan dalil atau keterangan seperti kesaksian. Dengan itu sabitlah dakwaan di sisi hakim. Pada kebiasaannya hakim akan menggunakan Yamin al-Istizhar ini dalam tuntutan yang berhubung dengan hak ke atas orang yang ghaib atau mati.

Mahkamah juga berpendapat bahawa setiap pendakwaan hendaklah dibuktikan dengan bayyinah demi keadilan pihak-pihak yang terlibat. Jadi, apabila penyampaian saman adalah tidak lengkap, Mahkamah memutuskan bahawa bayyinah yang dikemukakan adalah tidak kuat untuk menyokong Plaintif. Ditambah pula dengan ketidakhadiran Defendan, maka bayyinah daripada Defendan langsung tidak didengar oleh Mahkamah.

Mahkamah berpendapat, sekurang-kurangnya satu penangguhan adalah wajar diberikan bagi memberi ruang keadilan kepada Defendan untuk mengemukakan keterangan dipihaknya dan memutuskan bahawa keputusan Y.A. Hakim Bicara yang memutuskan kes memihak kepada Plaintif adalah khilaf.

Analisis Dan Komen:

Penulis bersetuju dengan penghakiman dalam kes di atas. Keputusan ini adalah selaras dengan peruntukan dalam Enakmen Tatacara Mal Mahkamah Syariah (Pulau Pinang) 2004 dan selaras juga dengan hukum syara’ berkenaan dengan undang-undang keterangan dalam Islam.

Berdasarkan pliding, adalah jelas bahawa Responden/Plaintif telah gagal membuktikan bahawa penyampaian wajar telah dibuat terhadap Perayu/Defendan. Sekiranya Perayu/Defendan enggan menerima penyampaian yang hendak disampaikan oleh Responden/Plaintif, perkara ini hendaklah dinyatakan dalam affidavit penyampaian Responden/Plaintif tentang keengganan Perayu/Defendan tersebut. Jika hal ini tidak dinyatakan, ini bermaksud bahawa percubaan untuk membuat penyampaian oleh Responden/Plaintif ke atas Perayu/Defendan adalah tidak lengkap. Ketidaklengkapan ini menimbulkan keraguan sama ada Responden/Plaintif telah benar-benar membuat penyampaian kepada Perayu/Defendan atau tidak.

Isu yang utama juga ialah isu berkaitan sumpah istizhar yang memang sudah disepakati oleh jumhur ulama’ bahawa mesti dibuat oleh Responden/Plaintif jika berhajat meneruskan kes tanpa kehadiran Perayu/Defendan bagi membuktikan keterangan di sebelah pihak yang mendakwa iaitu Responden/Plaintif. Kegagalan Mahkamah untuk meneruskan prosiding dengan sumpah istizhar adalah amat dikesalkan.

Dr. Mahmud Saedon A. Othman dalam bukunya Undang-undang Keterangan Islam, terbitan Dewan Bahasa Dan Pustaka telah menukil pendapat Ibnu Qayyim berkaitan sumpah istizhar yang mengatakan bahawa Sayyidina Ali telah meminta orang yang mendakwa agar bersumpah walaupun ada dua orang saksi lelaki. Suraih pula meminta saksi lelaki bersumpah disertai keterangan dan bukti. Ini jugalah pendapat al-Auzaie, al-Nakhaie, al-Syiebi dan lain-lain. (lihat pada mukasurat 124)

Kalau diikutkan prosedur, sumpah istizhar itu sepatutnya diminta oleh hakim setelah plaintif mengemukakan keterangan yang menyokong permohonannya dalam keadaan ketidakhadiran defendan. Sungguh memalukan dalam kes ini, yang mana mahkamah tinggi hanya bersandarkan keterangan afidavit penyampaian oleh plaintif yang sudahpun dinyatakan di awal tadi bahawa ia sebenarnya tidak lengkap, dan lantas sewenang-wenangnya memutuskan bahawa kes memihak kepada plaintif. Y.A. Hakim Bicara Mahkamah Tinggi memang terlepas pandang langsung tentang peruntukan sumpah istizhar ini.

Apa yang lebih memalukan ialah tindakan Peguam Syarie plaintif yang juga tidak membetulkan hakim bahkan mungkin mengambil kesempatan atas terlepas pandangnya hakim tentang peruntukan sumpah istizhar, lantas hanya sepi membisu seribu bahasa mengharapkan ucapan tahniah daripada klien yang berbangga atas kemenangan teknikal kes, padahal sudah jelas dan nyata bahawa mahkamah tertinggal satu prosiding penting yang bukan sahaja tersebut dalam hukum syara’ bahkan memang sudah dikanunkan dalam enakmen. Kecualilah peguam syari’e juga terlepas pandang….

Jika kedua-duanya secara tidak sengaja terlepas pandang, pastinya tidak keterlaluan jika penulis simpulkan bahawa pengamal undang-undang di luar sana masih terlalu jauh untuk mahir dalam ilmu undang-undang keterangan Islam yang penulis rasakan salah satunya adalah menjadi tanggungjawab para ahli akademik terutamanya yang pakar dalam undang-undang keterangan Islam untuk memerangi kejahilan mereka yang terlibat dalam amalan undang-undang syariah ini.

Sekurang-kurangnya, gunalah peruntukan yang ada untuk menangguhkan kes bagi mendengar bayyinah daripada kedua-dua pihak dan memutuskan secara adil daripada memutuskan sesuatu kes tanpa kehadiran Defendan, tanpa keterangan-keterangan yang kukuh, dan tanpa sumpah istizhar pula tu…

Sebab itulah pentingnya kewujudan Mahkamah Rayuan Syariah. Penulis tidak pasti apa situasinya kes yang sebegini sebelum kewujudan Mahkamah Rayuan Syariah. Cumanya, jika Mahkamah Rayuan Syariah juga ada yang terlepas pandang, dan mungkin adanya khilaf, akan wujudkah pula peluang keadilan kepada pihak-pihak untuk mengemukakan rayuan di “Mahkamah Persekutuan Syariah”? Soalan ini penulis tinggalkan tanpa jawapan untuk sama-sama kita fikirkan…

- untuk membaca dan/atau download dalam bentuk pdf, sila klik di sini.